سیستم ۱ و سیستم ۲ تفکر*

*سیستم'>سیستم ۱ و سیستم ۲ تفکر*

*نشر:* گاهنامه مدیر
■دانیل کانمن روانشناس و برنده جایزه نوبل سال ۲۰۰۲، برای بیان نحوه تصمیم گیری و قضاوت افراد مدلی(سیستم ۱ و سیستم ۲) ارائه کرد.

□سیستم ۱: ناظر بر نظام شهودی ما است که نوعاً سریع، خودکار، بدون زحمت، پوشیده و همراه با احساسات است. ما در اکثر تصمیمهای زندگی خود از آن استفاده می کنیم. سیستم ۱ عموماً با الگوهای کاربردی و تعریف‌شده کار می‌کند.

●سیستم ۲: ناظر بر شیوه استدلالی است که کندتر، آگاهانه، پرزحمت، آشکار و منطقی است. سیستم ۲ برای مواردی است که الگوهای معمول کاربرد ندارند.

○وقتی ما بیداریم هر دو سیستم فعال‌اند. سیستم ۱ همیشه به صورت خودکار کار می‌کند و سیستم ۲ عموماً در حالت استراحت، راحت و بی‌زحمت قرار ‏دارد. بیشتر تصمیم‌ها توسط سیستم ۱ گرفته می‌شود و فقط در مواردی که سیستم ۱ نمی‌تواند تصمیم‌گیری کند به سیستم ۲ ارجاع ‏می‌دهد. سیستم ۲ تفکر عمیق‌تر است. ولی زود خسته می‌شود. خیلی هم کند است. ‏

■سیستم ۱ سیستم فضولی است و در خیلی از موارد حتی وقتی که نباید تصمیم‌گیری کند و باید به سیستم ۲ ارجاع بدهد هم این کار را ‏نمی‌کند و خودش کارها را انجام می‌دهد. سیستم ۲ خیلی دقیق است. همه چیز را می‌سنجد و به همین خاطر تنبل است.‏

□خیلی از خطاهای تصمیم‌گیری ما به خاطر ویژگی‌های عملکردی سیستم ۱ است.‏ کانمن یک آزمایش طراحی کرده و در کتاب خود نیز آورده است. وی دو گزاره در ‏مورد جولی می‌گوید و در مورد او یک سؤال می‌پرسد. سؤالی که اگر ما هم بودیم همان جواب‌هایی را می‌دادیم که خیلی دیگر از مردم داده‌اند.

●‏سؤال آزمایش اینگونه است: جولی در حال حاضر دانشجوی سال آخر در دانشگاه ایالتی است. او وقتی چهار سال داشت می‌توانست به راحتی بخواند. به نظر شما معدل کل ‏او چند است؟

○خیلی از آدم‌ها نمره‌ی بالایی را برای معدل او حدس می زنند. ولی چه طور؟

■سیستم ۱ سریع دو جمله‌ی اول را می‌خواند. این سیستم به‌شدت به دنبال پیدا کردن روابط علت و معلولی است. حتی اگر دو تا چیز دور از هم ‏را هم جلویش بگذاری دوست دارد بین آن دو تا روابط علت و معلولی پیدا کند. در اینجا بین شواهد (توانایی خواندن در ۴ سالگی)‌ و پیش‌بینی ‌‏(معدل جولی) روابطی علت و معلولی جسته می‌شود.‏

□سیستم ۱ یک ویژگی دیگر هم دارد: حافظه‌ی تداعی گرا، حافظه‌ای که کافی است دو سه مورد به ظاهر منطقی به او بدهی تا برایتان یک ‏داستان جذاب در ذهن بسازد. حافظه‌ی تداعی گرا سعی می‌کند جوری از عناصر موجود در ذهن داستان بسازد که برای سیستم ۱ ‏منطقی جلوه کند. اگر منطقی نباشد پای سیستم تنبل ۲ پیدا می‌شود و همه‌ی کارها به تعویق می‌افتد.‏ حافظه‌ی تداعی گرا سریع داستانی در مورد باهوش بودن جولی در ذهن می‌سازد که به نظر سیستم ۱ منطقی است.‏

●در مرحله‌ی بعد، ویژگی بعدی سیستم ۱ ظاهر می‌شود: عدم توانایی‌اش در شناختن بُعدها. به نظر سیستم ۱، بُعد همه‌ی چیزهای ‏قابل‌اندازه‌گیری یکی است. اگر هم یکی نباشد،‌ او یکی می‌کند. شدت به وقوع پیوستن همه چیز برای سیستم ۱ یکی است. توانایی خواندن ‏یک ویژگی است و یک معیار اندازه‌گیری دارد. معدل دانشگاه چیزی دیگر که معیار و بُعدش فرق می‌کند. ولی سیستم ۱ سریع این دو تا را ‏هم‌شدت می‌کند: اگر توانایی خواندن بالا است پس باید معدل هم بالا باشد.‏

○و آخر سر، یک ویژگی دیگر سیستم ۱: قدرت انتقال و تغییر دادن موضوع. حاصل استنتاج‌های علت و معلولی کمی با سؤالی که پرسیده شده فاصله دارد. جولی در ۴ ‏سالگی می‌توانسته بخواند. پس باهوش است و استعداد دارد. اما سؤال در مورد معدل پرسیده. یک انتقال کوچک اتفاق می‌افتد: کسی که ‏استعداد دارد پس معدلش هم بالا باید باشد. به راحتی یک انتقال صورت می‌گیرد و سؤال پرسیده شده پاسخ داده می‌شود.‏

■و مهم‌ترین ویژگی سیستم ۱ که سیستم اصلی در قضاوت‌های آدمی است: این سیستم از آمار و احتمال چیزی نمی‌فهمد. ‏حتی ۱ درصد هم این احتمال را قائل نمی‌شود که بین ۴ سالگی تا جوانی یک آدم هزاران اتفاق ممکن است بیفتد. این سیستم عدم قطعیت ‏نمی‌فهمد. هر چه که گفته شده همان است. هر چیزی که می‌بیند تمام واقعیت است. عدم قطعیت وجود ندارد. احتمال این را که در این بین ‏اتفاقی افتاده باشد در نظر نمی‌گیرد. احتمالی که دور هم نیست. در طی سالیان ممکن است هزاران اتفاق برای ذهن جولی افتاده باشد. ممکن ‏است او بحران‌های عاطفی گوناگونی را در سال‌های دانشگاه سپری کرده باشد... ممکن است اصلاً جولی ۴ سالگی نباشد... ولی سیستم ۱ اصلاً ‏این را در نظر نمی‌گیرد.
_______
*بازنشر پیام = گسترش دانایی*
_______
معرفت حضرت باریتعالی...